انواع حسابرسی از نظر اهداف و موضوعات مورد رسیدگی
- حسابرسی صورتهای مالی
در حسابرسی صورتهای مالی، هدف تعیین مطابقت نحوه تهیه صورتهای مالی (شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و صورت جریان وجوه نقد) با استانداردهای حسابداری است و استفاده کنندگان از آن، مدیریت، سرمایه گذاران، بانک ها، اعتباردهندگان، تحلیل گران مالی و سازمان های دولتی می باشند.
- حسابرسی رعایت (بازرسی)
عبارت است از فرایند سیستماتیک جمع آوری شواهد به منظور تعیین تطابق موضوع رسیدگی با قانون، دستورالعمل و مقررات و گزارش نتایج به افراد ذینفع. این نوع حسابرسی می تواند به صورت پروژه ای جداگانه یا همراه با صورتهای مالی انجام شود. حسابرسی رعایت جز لاینفک حسابرسی صورتهای مالی است.
- حسابرسی عملیاتی (عملکرد)(حسابرسی مدیریت)
عبارت است از فرایند منظم و سیستماتیک ارزیابی کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی عملیات تحت کنترل مدیریت و گزارش نتایج یافته ها همراه با پیشنهادات به منظور بهبود آتی عملیات یا لزوم انجام بررسی ها و اقدامات بیشتر به افراد ذینفع که غالبا درون سازمانی می باشند. حدود حسابرسان عملیاتی اغلب از روی نمودار سازمانی تعیین می شود.
انواع حسابرسی از نظر دلیل ارجاع کار
- حسابرسی الزامی
بدان معنی که هر واحد اقتصادی و اشخاص ذینفع، مطابق قوانین موجود یا بوسیله یک یاز مراجع رسمی ملزم به انتخاب حسابرس می باشد (ولو آنکه خود مایل به انتخاب آن نباشد) به عنوان مثال در شرکت های سهامی عام، مطابق مقررات بورس اوراق بهادار تهران، سهامداران در مجامع عمومی عادی سالانه ملزم به انتخاب حسابرس می باشند و یا در کلیه شرکت های سهامی عام و خاص مطابق مقررات قانون تجارت ایران، سهامدارن ملزم به تعیین بازرس قانونی می باشند.
- حسابرسی اختیاری
در چنین حالتی افراد ذیصلاح در هر واحد اقتصادی، الزامی به انتخاب حسابرس نداشته و تنها در صورتی که خود مایل باشند می توانند اقدام به انتخاب حسابرس نمایند. به عنوان مثال در قوانین تجاری ایران الزانی جهت انتخاب حسابرس (نه بازرس قانونی) توسط سهامداران در شرکت های سهامی خاص وجود ندارد لکن سهامداران چنانچه خود مایل باشند که عملکرد مدیران شرکت مورد حسابرسی واقع گردد، می توانند اقدام به انتخاب حسابرس و ارجاع کار به وی نمایند.
انواع حسابرسی از نظر زمان انجام کار
- حسابرسی ضمنی (میانه)
یعنی اینکه حسابرس بخشی از رسیدگی های خود را ضمن سال مالی و قبل از پایان سال مالی انجام می دهد. محصول حسابرسی ضمنی، نامه مدیریت است.
- حسابرسی نهایی
یعنی رسیدگی به مانده های نهایی حساب ها پس از اصلاح و بستن آنها که پس از پایان سال مالی صورت می گیرد. محصول حسابرسی نهایی، گزارش حسابرسی است.
- حسابرسی مداوم
حضور مداوم حسابرس در واحد اقتصادی به علت ماهیت خاص کار یا حجم زیاد عملیات جهت انجام رسیدگی عملیات حسابداری، کنترل های داخلی و روش های حسابداری در طول سال مالی می باشد و اصلاحات پیشنهادی، در گزارشی تحت عنوان نامه مدیریت به مسولین شرکت ارائه می شود.
منبع: کتاب حسابرسی، علیرضا خانی