شاید این مطالب برایتان مفید باشد
در تنظیم و طراحی یک سیستم برنامه ریزی و کنترل تولید، انجام امور ضروری و فراهم آوردن شرایط مقدماتی از قبیل جمع آوری اطلاعات مربوط خصوصیات کالاهایی که باید ساخته شود، پیش بینی فروش، تامین نیروی انسانی مورد نیاز، کنترل مواد و ابزار و ظرفیت ماشین ها اجتناب ناپذیر است.
اطلاعات مربوط به خصوصیات کالا
اطلاعات مربوط به خصوصیات کالا شامل صورت لوازم و مواد مختلف با اسامی، شماره فنی یا کد (به منظور شناسایی و تشخیص هویت)، مشخصات فنی (اندازه ها و تلرانس ها)، نقشه ها، نحوه ی ترکیب مواد یا نحوه مونتاژ و تعداد اجزا و قطعات مختلف که یک کالا را تشکیل می دهند و همچنین نقشه اتصال اجزا و قطعات، می باشند. گاهی در مورد محصولات سفارشی، مشتریانی که کالا را سفارش داده اند، خودشان چنین اطلاعاتی را در اختیار سازمان قرار می دهند تا محصول طبق خواست آنها ساخته شود. واحد برنامه ریزی و کنترل تولید از این اطلاعات به منظور مشخص کردن دقیق آن چه که باید در کارخانه ساخته شود استفاده می کند.
پیش بینی فروش
منظوراز پیش بینی و برآورد مقدار فروش عبارت است از تعیین مقدار متناسب و معقولی از کالا که سازمان صنعتی امیدوار است در آینده به فروش رساند (سهم سازمان از میزان تقاضای موثر در بازار از کالای مربوطه). قبل از برنامه ریزی برای تولید، لازم است میزان فروش پیش بینی شود تا سپس تعیین شود چه کالایی، به چه مقدار و چه موقع باید روانه ی بازار گردد یا در واقع مبنای برنامه تولید قرار گیرد. در عین حال در این پیش بینی موجودی انبار کالاهای تکمیل شده و نیز حداقل ذخیره انباری در نظر گرفته می شود. با توجه به امکانات سازمان لازم است روش مناسبی برای پیش بینی فروش تعیین شود. روش های پیش بینی به دو گروه روش های نظری (کیفی) و روشهای آماری و محاسباتی (کمی) تقسیم می شوند. از این جهت بخش تولید سازمان با بخش فروش ارتباط نزدیک و تنگاتنگی دارند.
تامین نیروی انسانی مورد نیاز
تامین و جذب نیروی انسانی مورد نیاز سازمان صنعتی، از طریق واحد کارگزینی سازمان انجام می شود. وظیفه بخش برنامه ریزی و کنترل تولید در این مورد تعیین مشخصات و مهارتهای افراد مورد نیاز و تعداد نفرات، با توجه به حجم کارها و برنامه های تولیدی و ابلاغ آن به بخش کارگزینی است. ضروری است بین حجم کار و تعداد نفرات لازم برای انجام آن ارتباط منطقی برقرار کرد و تعداد کارکنان بر مبنای نفر- ساعت استاندارد (مقدار کاری که یک کارگر متوسط واجد شرایط در یک ساعت انجام می دهد) محاسبه نمود. سپس تعداد نفر ساعت کار هر قسمت با توجه به نوبت کاری ها تعیین و تعداد افراد مورد نیاز در رده های مختلف برآورد می شود و هزینه های آن محاسبه می گردد. همیشه تعداد افرادی که استخدام می شوند به دلایلی مثل تازه کار بودن، مرخصی، بیماری، زمان های رفع خستگی و … بیشتر از تعداد محاسبه شده خواهد بود. در برآورد مقدار کار مستقیم (کاری که مستقیما با تولید و ساخت محصول سر و کار دارد) لازم است تولید تلف شده را نیز در نظر گرفت. برای پیش بینی مقدار کار غیرمستقیم نیز لازم است ابتدا کارها به درستی شناخته شوند زمان و مدت انجام آنها مشخص شود میزان و حجم کارها تعیین گردیده و سطوح و تخصص های مختلف این کارها مشخص شود.
کنترل موجودی مواد و وسایل کار
لازم است در انبار همواره موجودی کافی از مواد وجود داشته باشد تا به خاطر فقدان آن در عملیات ساخت اختلال ایجاد نشود. در عین حال نباید بیش از حد نیاز کالا در انبار متراکم شود زیرا باعث رکود سرمایه، افزایش هزینه نگهداری، خرابی و فساد کالا می شود. ضمنا همواره لازم است ابزار مناسب و سالم به اندازه کافی در کارخانه وجود داشته باشد تا در انجام کارها اشکالی پیش نیاید.
اطلاعات مربوط به ظرفیت ماشین ها
بار ماشین عبارت است از ظرفیت به کار گرفتن و اشتغال ماشین ها از طریق تعداد قطعاتی که طی زمان معینی توسط آن ماشین ها تولید می شود. در برگ بار ماشین، میزان کاری که به صورت ساعت، روز یا هفته به هر ماشین یا گروه ماشین های مشابه یا هریک از کارگاهها و بخشهای تولیدی، محول شده است، نشان داده می شود. از نمودار گانت هم برای نمایش بصری حجم کار ماشین آلات و میزان ظرفیت خالی آنها برای قبول کار اضافی استفاده استفاده می شود. در این نمودارها زمان مورد نیاز برای انجام عملیات، زمان آمادگی ماشین برای انجام کار و تاریخ شروع و خاتمه کار مشخص می شود. مهندسین تولید با اطلاع از ظرفیت ماشین آلات، از طریق دریافت گزارشات مربوط به بار ماشین ها، عملیات تعیین مسیر و تنظیم برنامه ی زمان بندی را انجام می دهند. با اطلاع از ظرفیت کل ماشین های کارخانه مشخص خواهد شد که آیا سازمان صنعتی قادر خواهد بود میزان کالای برنامه ریزی شده را تهیه و تامین کند یا به ساعات کاری احتیاج است یا باید ماشین های بیشتری خریداری و نصب شود و به این ترتیب ظرفیت کارخانه گسترش یابد. با استفاده از ضریب کارایی مشخص می شود که به خاطر عواملی از قبیل تاخیر در عملیات، خرابی ماشین ها، تعمیرات حفاظتی و غیره میزان ساعات قابل استفاده کار ماشین ها چند درصد است. ضریب وازدگی میزان ضایعات ماشین ها را نشان می دهد. با استفاده از این دو ضریب برآورد ظرفیت قابل استفاده ماشین ها تصحیح می شود.
مثلا اگر ماشینی ۳% ضایعات داشته باشد و بخواهیم از آن ۱۵۰۰۰۰ واحد محصول سالم خارج کنیم یعنی با ماشینی که ۹۷% اوقات قطعه مرغوب تولید می کند، از ۱۵۴۶۴۰ عدد قطعه فقط ۱۵۴۶۴۰ * ۹۷% = ۱۵۰۰۰۰ قطعه آن مرغوب خواهد بود. بنابراین اگر زمان کار ماشین طوری برنامه ریزی شود که زمان قابل استفاده برای ماشین ۶۸۸ باشد، لازم است زمان کار با ماشین به میزان ساعت باشد چون ۳ درصد آن (معادل ۲۱ ساعت زمان ماشین) مصروف ساختن جانشین قطعات وازده می شود. حال چنانچه هر ماشین تراش قادر به ۷۵ ساعت کار در هر هفته در دو نوبت کاری باشد به ۹٫۴۵ و در حقیقت ۱۰ عدد ماشین برای تولید کالای مورد نظر احتیاج است.
منبع: کتاب مدیریت تولید، بابک کاظمی
